Ορθόδοξο Χριστιανικό Ιστολόγιο
ΔΡΟΜΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
Μετάνοια
Εάν βρεθούμε σε ένα επίγειο δικαστήριο για κάποια αδικήματα που κάναμε, όσο μετανοημένοι και να είμαστε, όσο και να κλάψουμε, θα πρέπει να υποστούμε κάποια τιμωρία, μικρή η μεγάλη, θα υπάρχει όμως τιμωρία.
Στο δικαστήριο του Θεού όμως, όσο ακόμη είμαστε εν ζωή, δε συμβαίνει κάτι τέτοιο. Εάν μετανοήσουμε πραγματικά και προσέλθουμε με συντριβή καρδίας στο Ιερό Μυστήριο της Εξομολόγησης, τότε ο Θεός Πατέρας μας, εξαιτίας της μεγάλης Του αγάπης προς εμάς, μας χαρίζει τη διαγραφή των αμαρτημάτων μας και μας δίδει ξανά την ευκαιρία, μετα-νοημένοι, έχοντας μεταβάλλει το νού μας δηλαδή, να ζήσουμε πλέον μια νέα ζωή χωρίς τα πάθη που μας οδηγούν στην αμαρτία.
Και μάλιστα η ευσπλαχνία του Θεού είναι τόσο μεγάλη, που αν η προσπάθειά μας αυτή για αλλαγή ζωής και ο αγώνας μας είναι πραγματικά ειλικρινής και τον επιζητούμε με θέρμη, να μπορεί να μας συγχωρέσει ξανά ακόμη και αν πέσουμε πάλι στην ίδια αμαρτία, μέχρι να καταφέρουμε να λυτρωθούμε πραγματικά από τα πάθη μας, αρκεί αυτό να μην γίνεται με πονηριά, γιατί τότε παροργίζουμε το Θεό.
Η μετάνοια αυτή όμως, όπως θα ακούσουμε το Γέρων Νίκων τον Αγιορείτη να μας λέει, είναι φάρμακο με ημερομηνία λήξεως και λήγει την ημέρα που θα κλείσουμε τα γήινα μάτια μας, διότι μετά δεν υπάρχει η ευκαιρία αυτή. Κι επειδή ποτέ δεν είναι κανείς σίγουρος αν θα ζει αύριο, διότι το τώρα είναι δικό μας, γι αυτό η μετάνοια μας πρέπει να ξεκινήσει σήμερα, τώρα.
Ας ακούσουμε όμως πρώτα την παρακάτω ομιλία σε βίντεο του Γέρων Νίκων του Αγιορείτη για τη μετάνοια και κατόπιν θα συνοψίσουμε τα κυριότερα σημεία αυτού του μεγαλύτερου Μυστηρίου και της μεγαλύτερης ευκαιρίας που έχει στο χέρι του ο Χριστιανός, για να μετανοήσει και να επιστρέψει στο δρόμο του Θεού, πριν φύγει από αυτή τη ζωή και οδηγηθεί στην αιώνια δυστυχία.
Εξομολόγηση
Το Ιερό Μυστήριο της Εξομολόγησης το παρέδωσε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός στους μαθητές Του λέγοντας:
"Ἀμὴν
λέγω ὑμῖν, ὅσα ἐὰν δήσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένα ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ
ὅσα ἐὰν λύσητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυμένα ἐν τῷ οὐρανῷ" (Κατά Ματθαίον Εὐαγγέλιον Κεφ.18, στ.18) δηλαδή:
"Σας διαβεβαιώνω ότι όσα αμαρτήματα αφήσετε δεμένα και ασυγχώρητα στη
γη, θα μείνουν δεμένα και ασυγχώρητα στον Ουρανό. Και όσα συγχωρήσετε
στη γη, θα είναι συγχωρημένα και λυμένα στον Ουρανό.
"...λάβετε Πνεῦμα Ἅγιον· ἄν τινων ἀφῆτε τὰς ἁμαρτίας, ἀφίενται αὐτοῖς, ἄν τινων κρατῆτε, κεκράτηνται" (Κατά Ἰωάννην Εὐαγγέλιον Κεφ.20, στ.23) δηλαδή:
"...λάβετε Πνεύμα Άγιον· σε όποιους συγχωρείτε τις αμαρτίες, θα είναι
συγχωρημένες και από το Θεό. Σε όποιους όμως τις κρατείτε άλυτες και
ασυγχώρητες, θα μείνουν αιώνια ασυγχώρητες"
"Ὁ ἀκούων ὑμῶν ἐμοῦ ἀκούει, καὶ ὁ ἀθετῶν ὑμᾶς ἐμὲ ἀθετεῖ· ὁ δὲ ἐμὲ ἀθετῶν ἀθετεῖ τὸν ἀποστείλαντά με" (Κατά Λουκάν Εὐαγγέλιον Κεφ.10, στ.16) δηλαδή:
"Εκείνος που υπακούει σε σας, υπακούει σε μένα και εκείνος που
παρακούει εσάς, παρακούει εμένα· εκείνος δε που παρακούει εμένα,
παρακούει το Θεό, που με έστειλε Σωτήρα στον κόσμο"
Τί είναι όμως ακριβώς η Εξομολόγηση ;
Εξομολόγηση, κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, είναι μια θεληματική φανέρωση των πονηρών:
Μετάνοια
Εάν βρεθούμε σε ένα επίγειο δικαστήριο για κάποια αδικήματα που κάναμε, όσο μετανοημένοι και να είμαστε, όσο και να κλάψουμε, θα πρέπει να υποστούμε κάποια τιμωρία, μικρή η μεγάλη, θα υπάρχει όμως τιμωρία.
Στο δικαστήριο του Θεού όμως, όσο ακόμη είμαστε εν ζωή, δε συμβαίνει κάτι τέτοιο. Εάν μετανοήσουμε πραγματικά και προσέλθουμε με συντριβή καρδίας στο Ιερό Μυστήριο της Εξομολόγησης, τότε ο Θεός Πατέρας μας, εξαιτίας της μεγάλης Του αγάπης προς εμάς, μας χαρίζει τη διαγραφή των αμαρτημάτων μας και μας δίδει ξανά την ευκαιρία, μετα-νοημένοι, έχοντας μεταβάλλει το νού μας δηλαδή, να ζήσουμε πλέον μια νέα ζωή χωρίς τα πάθη που μας οδηγούν στην αμαρτία.
Και μάλιστα η ευσπλαχνία του Θεού είναι τόσο μεγάλη, που αν η προσπάθειά μας αυτή για αλλαγή ζωής και ο αγώνας μας είναι πραγματικά ειλικρινής και τον επιζητούμε με θέρμη, να μπορεί να μας συγχωρέσει ξανά ακόμη και αν πέσουμε πάλι στην ίδια αμαρτία, μέχρι να καταφέρουμε να λυτρωθούμε πραγματικά από τα πάθη μας, αρκεί αυτό να μην γίνεται με πονηριά, γιατί τότε παροργίζουμε το Θεό.
Η μετάνοια αυτή όμως, όπως θα ακούσουμε το Γέρων Νίκων τον Αγιορείτη να μας λέει, είναι φάρμακο με ημερομηνία λήξεως και λήγει την ημέρα που θα κλείσουμε τα γήινα μάτια μας, διότι μετά δεν υπάρχει η ευκαιρία αυτή. Κι επειδή ποτέ δεν είναι κανείς σίγουρος αν θα ζει αύριο, διότι το τώρα είναι δικό μας, γι αυτό η μετάνοια μας πρέπει να ξεκινήσει σήμερα, τώρα.
Ας ακούσουμε όμως πρώτα την παρακάτω ομιλία σε βίντεο του Γέρων Νίκων του Αγιορείτη για τη μετάνοια και κατόπιν θα συνοψίσουμε τα κυριότερα σημεία αυτού του μεγαλύτερου Μυστηρίου και της μεγαλύτερης ευκαιρίας που έχει στο χέρι του ο Χριστιανός, για να μετανοήσει και να επιστρέψει στο δρόμο του Θεού, πριν φύγει από αυτή τη ζωή και οδηγηθεί στην αιώνια δυστυχία.
Εξομολόγηση
Το Ιερό Μυστήριο της Εξομολόγησης το παρέδωσε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός στους μαθητές Του λέγοντας:
Τί είναι όμως ακριβώς η Εξομολόγηση ;
Εξομολόγηση, κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, είναι μια θεληματική φανέρωση των πονηρών:
- έργων
- λόγων
- και λογισμών
- κατανυκτική,
- κατηγορητική,
- ευθεία,
- χωρίς ντροπή,
- αποφασιστική,
>> Θεληματική, είναι η εξομολόγηση (πάντα σύμφωνα με τον Άγιο Νικόδημο) διότι γίνεται με το στόμα, χωρίς βία ή ανάγκη, αλλά από μόνος του ο άνθρωπος φανερώνει, με δική του θέληση, όλα τα αμαρτήματά του, χωρίς να περιμένει να τον ρωτήσει ο Πνευματικός.
>> Κατανυκτική, διότι πρέπει να γίνεται με ταπείνωση, ακόμη και όταν δεχόμαστε τον έλεγχο του Πνευματικού, όχι μόνο να μην θυμώνουμε, αλλά να χαιρόμαστε. - να σκύβουμε το κεφάλι και τα δάκρυά μας να βρέχουν τα πόδια μας και η καρδιά μας να είναι συντετριμμένη, διότι όπως λέει ο Προφήτης και Βασιλέας Δαυίδ: "καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο
Θεός ουκ εξουδενώσει" (Ψαλμός 50)
δηλαδή "καρδιά που έχει συντριβεί και ταπεινωθεί, ο Θεός ποτέ δεν θα την εξουθενώσει".
>> Κατηγορητική, διότι πρέπει να κατηγορούμε τον εαυτό μας και μόνο ως υπεύθυνο για τα αμαρτήματά μας και κανέναν άλλον να μην κατηγορούμε προφασιζόμενοι δήθεν τι άλλοι έγιναν η αιτία για τα δικά μας αμαρτήματα, όπως δηλαδή έκανε ο Αδάμ ρίχνοντας την ευθύνη στην Εύα και η Εύα ρίχνοντας την ευθύνη στο φίδι.
Η δική μας προαίρεση, η δική μας αδιαφορία ήταν που μας οδήγησε στην αμαρτία και μόνο.
>> Ευθεία, πρέπει να είναι η εξομολόγηση, διότι η αλήθεια για την αμαρτία μας πρέπει να λέγεται ακριβώς όπως τη διαπράξαμε, με όλα τα περιστατικά τόπου, χρόνου, προσώπων, αριθμού, τρόπου, χωρίς να αφαιρέσουμε και χωρίς να προσθέσουμε τίποτε, όπως κάνουν κάποιοι πονηροί οι οποίοι περιγράφουν την αμαρτία με λόγια τεχνικά, ώστε και να κρύπτεται και να φανερώνεται η αμαρτία, λιγοστεύοντας έτσι την ντροπή. Οι αμαρτίες πρέπει να λέγονται με λόγια απλά, αληθινά, χωρίς δόλο και όχι επιφανειακά, χωρίς να μακρυγορούμε με περιττά λόγια, αλλά και χωρίς να αποκρύπτουμε τίποτε.
>> Χωρίς ντροπή, (πάντα σύμφωνα με τον Άγιο Νικόδημο) διότι ο Θεός δεν σου έδωσε Πνευματικό κάποιον Άγγελο, ή Αρχάγγελο, όπου ενώπιων αυτών που είναι αναμάρτητοι, να ντραπείς, αλλά σου έδωσε άνθρωπο, έναν ομοιοπαθή όπως εσένα για να μην ντραπείς. Η ντροπή, οφείλουμε να ξέρουμε, είναι τέχνασμα του διαβόλου που χρησιμοποιεί κατά την εξομολόγηση. Ακόμη και αν σκεφτείς οτι ο Πνευματικός σου θα φανερώσει σε άλλους τις αμαρτίες σου, λέει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, να μην σε εμποδίσει αυτό στην εξομολόγηση, διότι είναι πλάνη του διαβόλου, με την οποία θέλει να καταστρέψει την ψυχή σου. Αλλά και εάν μεν τις φανερώσει (κάτι πολύ δύσκολο έως αδύνατο), εκείνος θα απολογηθεί στο Θεό για το κακό αυτό, ενώ εσύ που εξομολογήθηκες είσαι αθώος και συγχωρημένος για τις αμαρτίες σου.
Πρέπει να γνωρίζουμε επίσης τα εξής:
* οι αμαρτίες μας πρέπει να φανερωθούν, είτε εδώ, είτε εκεί, είτε δηλαδή εδώ στον Πνευματικό μας και μόνο, είτε στον φοβερό Κριτή εν΄ώρα κρίσης, όπου εκεί θα τις παρουσιάσει, σαν σε θέατρο, μπροστά σε όλους τους Αγγέλους και σε όλους τους ανθρώπους. Γι αυτό και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος συμβουλεύει να πάμε στην Εκκλησία και να κλάψουμε για τα αμαρτήματά μας εδώ, για να μην ελεγχθούμε τότε από μυριάδες Αγγέλους και ανθρώπους, καταντροπιασμένοι. Τι είναι προτιμότερο λοιπόν λέει; εδώ στην Εκκλησία του Θεού, στον Πνευματικό μόνο, ή δημόσια μπροστά σε τόσες χιλιάδες;
* αν μείνει ενεξομολόγητη μία μόνη αμαρτία, μένουν ασυγχώρητες και οι υπόλοιπες, δηλαδή εάν εξομολογηθούμε όλες τις αμαρτίες μας και κρύψουμε μία από ντροπή, πρέπει να γνωρίζουμε οτι όχι μόνο και οι αμαρτίες που εξομολογηθήκαμε μένουν ασυγχώρητες, αλλά προσθέτουμε ακόμη επάνω μας και άλλη μία, αυτή της ιεροσυλίας για το κρύψιμο αυτό, όπως λέει στο Εξομολογητάριο ο Ιεροσολύμων Χρύσανθος. Γι αυτό, όπως είχε πει κάποτε ένας Διδάσκαλος, εάν θέλεις να νικήσεις το διάβολο, που σου φέρνει την ντροπή, λέγε πρώτη από όλες εκείνη την αμαρτία που ντρέπεσαι περισσότερο.
>> Αποφασιστική, δηλαδή σταθερά και αποφασιστικά να πηγαίνουμε στον Πνευματικό προτιμώντας χίλιες φορές να πεθάνουμε, παρά να αμαρτήσουμε πλέον με τη θέλησή μας, διότι εάν δεν έχουμε τέτοια απόφαση, λέει ο Άγιος Νικόδημος, λίγο θα μας ωφελήσει η εξομολόγηση, γιατί είναι σαν να έχουμε το ένα πόδι στον Πνευματικό και το άλλο στην αμαρτία και ενώ μεν με το στόμα εξομολογούμαστε, με την καρδιά μελετάμε πάλι να κάνουμε την αμαρτία ξανά. Τότε, όπως αναφέρεται στην Β΄Επιστολή Πέτρου (κεφ.2, στ.22) μοιάζουμε σαν "κύων ἐπιστρέψας ἐπὶ τὸ ἴδιον ἐξέραμα, καί, ὗς λουσαμένη εἰς κύλισμα βορβόρου", δηλαδή όπως το σκύλο που αφού ξεράσει, επιστρέφει πάλι στο ξέρασμά του και όπως το χοίρο, ο οποίος αφού πλυθεί και καθαρισθεί, κυλιέται πάλι μέσα στο βούρκο.
Δεν πρέπει από συνήθεια λοιπόν να εξομολογούμαστε, αλλά να είμαστε αποφασισμένοι να κόψουμε την αμαρτία, να αλλάξουμε ζωή και όχι να αναβάλλουμε την αμαρτία μας σε άλλο καιρό. Αποφασίζω να διορθωθώ, να μην αμαρτήσω πλέον - με τέτοια αποφασιστικότητα λέει ο Άγιος να προσερχόμαστε στην εξομολόγηση.
>> Κατηγορητική, διότι πρέπει να κατηγορούμε τον εαυτό μας και μόνο ως υπεύθυνο για τα αμαρτήματά μας και κανέναν άλλον να μην κατηγορούμε προφασιζόμενοι δήθεν τι άλλοι έγιναν η αιτία για τα δικά μας αμαρτήματα, όπως δηλαδή έκανε ο Αδάμ ρίχνοντας την ευθύνη στην Εύα και η Εύα ρίχνοντας την ευθύνη στο φίδι.
Η δική μας προαίρεση, η δική μας αδιαφορία ήταν που μας οδήγησε στην αμαρτία και μόνο.
>> Ευθεία, πρέπει να είναι η εξομολόγηση, διότι η αλήθεια για την αμαρτία μας πρέπει να λέγεται ακριβώς όπως τη διαπράξαμε, με όλα τα περιστατικά τόπου, χρόνου, προσώπων, αριθμού, τρόπου, χωρίς να αφαιρέσουμε και χωρίς να προσθέσουμε τίποτε, όπως κάνουν κάποιοι πονηροί οι οποίοι περιγράφουν την αμαρτία με λόγια τεχνικά, ώστε και να κρύπτεται και να φανερώνεται η αμαρτία, λιγοστεύοντας έτσι την ντροπή. Οι αμαρτίες πρέπει να λέγονται με λόγια απλά, αληθινά, χωρίς δόλο και όχι επιφανειακά, χωρίς να μακρυγορούμε με περιττά λόγια, αλλά και χωρίς να αποκρύπτουμε τίποτε.
>> Χωρίς ντροπή, (πάντα σύμφωνα με τον Άγιο Νικόδημο) διότι ο Θεός δεν σου έδωσε Πνευματικό κάποιον Άγγελο, ή Αρχάγγελο, όπου ενώπιων αυτών που είναι αναμάρτητοι, να ντραπείς, αλλά σου έδωσε άνθρωπο, έναν ομοιοπαθή όπως εσένα για να μην ντραπείς. Η ντροπή, οφείλουμε να ξέρουμε, είναι τέχνασμα του διαβόλου που χρησιμοποιεί κατά την εξομολόγηση. Ακόμη και αν σκεφτείς οτι ο Πνευματικός σου θα φανερώσει σε άλλους τις αμαρτίες σου, λέει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, να μην σε εμποδίσει αυτό στην εξομολόγηση, διότι είναι πλάνη του διαβόλου, με την οποία θέλει να καταστρέψει την ψυχή σου. Αλλά και εάν μεν τις φανερώσει (κάτι πολύ δύσκολο έως αδύνατο), εκείνος θα απολογηθεί στο Θεό για το κακό αυτό, ενώ εσύ που εξομολογήθηκες είσαι αθώος και συγχωρημένος για τις αμαρτίες σου.
Πρέπει να γνωρίζουμε επίσης τα εξής:
* οι αμαρτίες μας πρέπει να φανερωθούν, είτε εδώ, είτε εκεί, είτε δηλαδή εδώ στον Πνευματικό μας και μόνο, είτε στον φοβερό Κριτή εν΄ώρα κρίσης, όπου εκεί θα τις παρουσιάσει, σαν σε θέατρο, μπροστά σε όλους τους Αγγέλους και σε όλους τους ανθρώπους. Γι αυτό και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος συμβουλεύει να πάμε στην Εκκλησία και να κλάψουμε για τα αμαρτήματά μας εδώ, για να μην ελεγχθούμε τότε από μυριάδες Αγγέλους και ανθρώπους, καταντροπιασμένοι. Τι είναι προτιμότερο λοιπόν λέει; εδώ στην Εκκλησία του Θεού, στον Πνευματικό μόνο, ή δημόσια μπροστά σε τόσες χιλιάδες;
* αν μείνει ενεξομολόγητη μία μόνη αμαρτία, μένουν ασυγχώρητες και οι υπόλοιπες, δηλαδή εάν εξομολογηθούμε όλες τις αμαρτίες μας και κρύψουμε μία από ντροπή, πρέπει να γνωρίζουμε οτι όχι μόνο και οι αμαρτίες που εξομολογηθήκαμε μένουν ασυγχώρητες, αλλά προσθέτουμε ακόμη επάνω μας και άλλη μία, αυτή της ιεροσυλίας για το κρύψιμο αυτό, όπως λέει στο Εξομολογητάριο ο Ιεροσολύμων Χρύσανθος. Γι αυτό, όπως είχε πει κάποτε ένας Διδάσκαλος, εάν θέλεις να νικήσεις το διάβολο, που σου φέρνει την ντροπή, λέγε πρώτη από όλες εκείνη την αμαρτία που ντρέπεσαι περισσότερο.
>> Αποφασιστική, δηλαδή σταθερά και αποφασιστικά να πηγαίνουμε στον Πνευματικό προτιμώντας χίλιες φορές να πεθάνουμε, παρά να αμαρτήσουμε πλέον με τη θέλησή μας, διότι εάν δεν έχουμε τέτοια απόφαση, λέει ο Άγιος Νικόδημος, λίγο θα μας ωφελήσει η εξομολόγηση, γιατί είναι σαν να έχουμε το ένα πόδι στον Πνευματικό και το άλλο στην αμαρτία και ενώ μεν με το στόμα εξομολογούμαστε, με την καρδιά μελετάμε πάλι να κάνουμε την αμαρτία ξανά. Τότε, όπως αναφέρεται στην Β΄Επιστολή Πέτρου (κεφ.2, στ.22) μοιάζουμε σαν "κύων ἐπιστρέψας ἐπὶ τὸ ἴδιον ἐξέραμα, καί, ὗς λουσαμένη εἰς κύλισμα βορβόρου", δηλαδή όπως το σκύλο που αφού ξεράσει, επιστρέφει πάλι στο ξέρασμά του και όπως το χοίρο, ο οποίος αφού πλυθεί και καθαρισθεί, κυλιέται πάλι μέσα στο βούρκο.
Δεν πρέπει από συνήθεια λοιπόν να εξομολογούμαστε, αλλά να είμαστε αποφασισμένοι να κόψουμε την αμαρτία, να αλλάξουμε ζωή και όχι να αναβάλλουμε την αμαρτία μας σε άλλο καιρό. Αποφασίζω να διορθωθώ, να μην αμαρτήσω πλέον - με τέτοια αποφασιστικότητα λέει ο Άγιος να προσερχόμαστε στην εξομολόγηση.
_____________________________________________________________________________
Επιμέλεια κειμένου: Ορθόδοξο Χριστιανικό Ιστολόγιο Δρόμος Ορθοδοξίας
Βοηθητικές πηγές - Βιβλιογραφία: εδώ
Επιμέλεια κειμένου: Ορθόδοξο Χριστιανικό Ιστολόγιο Δρόμος Ορθοδοξίας
Βοηθητικές πηγές - Βιβλιογραφία: εδώ